خلق ثروتی بزرگ در بخش معدن

پیش از آنکه سرمایه‌گذاری خارجی در بخش معدن را مورد بررسی قرار دهیم باید به این موضوع توجه داشته باشیم که نقش‌آفرینی این بخش در ارتقای تولید ناخالص داخلی کشور برای دستگاه‌های اجرایی و سرمایه‌گذاران ناشناخته است. به همین دلیل شاهد بروز و ظهور تعارض منافع میان دستگاه‌های اجرایی به ویژه محیط‌زیست و ادارات کل منابع طبیعی با وزارت صنعت، معدن و تجارت در حوزه معادن هستیم. از همین رو در بسیاری از نقاطی که دارای استعداد معدنی هستند و عملیات اکتشاف در آنها انجام می‌شود، عموما با نظر مخالف دستگاه‌های موازی مواجه می‌شویم و همین موضوع سرمایه‌گذاری در بخش معدن را با مشکلات و موانع روبه‌رو می‌کند. از سوی دیگر به دلیل عدم تعریف مشخص از زنجیره ارزش در حوزه معدن و هماهنگ نبودن تولید با فرآوری و صنایع تبدیلی و تکمیلی با یکدیگر، معمولا ارزش افزوده بخش معدن در اقتصاد چندان قابل‌توجه نیست. به همین دلیل است که بعضا در حوزه معدن بحث جلوگیری از خام‌فروشی و نابودی تولیدات مطرح می‌شود.

این در حالی است که اگر با جذب سرمایه‌گذاری خارجی و با تدوین برنامه جامع یا سند راهبردی، فرآوری و صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش معدن ارزشمند شود قطعا کشور می‌تواند از این بخش منتفع و بخش معدن از وضعیت فعلی خارج می‌شود.به طور کلی این موضوع که دولت‌ها ارزش اقتصادی معادن و نقش این بخش را در اقتصاد کشور نادیده بگیرند، نگاه اشتباهی است و باید مسئولان دیدگاه ویژه‌ای نسبت به ارزش اقتصادی محصول نهایی معادن داشته باشند. زیرا صنایع تبدیلی و تکمیلی هم از خام‌فروشی مواد معدنی جلوگیری می‌کنند و هم موجب ایجاد ارزش‌افزوده می‌شوند.

حال اگر در همین راستا و تعریف یک زنجیره ارزش برای موادمعدنی، سرمایه‌گذاران خارجی در بخش معدن ایران حضور پیدا کنند، علاوه بر ورود سرمایه، تکنولوژی و روش‌هایی که تولید را به حداکثر و ضایعات را به حداقل می‌رساند و بهره‌وری را افزایش می‌دهد به کشور وارد می‌شود و ثروت بسیار بزرگی در بخش معدن خلق می‌شود.بنابراین سرمایه‌گذاری خارجی در بخش معدن ایران زمانی ارزشمند خواهد بود که موادخام معدنی در کشورمان فرآوری شود تا به این ترتیب ضمن ایجاد ارزش افزوده و اشتغال‌زایی، پیامدهای مثبت اقتصادی دیگری را رقم بزند.

اما نکته دیگر این است که در حال حاضر در مرحله استخراج از معادن نیز مشکلاتی وجود دارد که قطعا ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بخش معدن کشورمان می‌تواند به حل این مشکلات کمک کند. زیرا هم‌اکنون در دنیا استخراج از معادن هم شکل جدیدی گرفته و این اقدام با صرف سرمایه‌های هنگفت و تکنولوژی‌های مدرن اتفاق می‌افتد و سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند این تکنولوژی‌ها را وارد کشورمان کرده و موجب کاهش قیمت تمام شده مواد معدنیشوند. اما در مورد این موضوع که جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بخش معدن ایران دارای چه تاثیراتی بر اقتصاد کشورمان است، ذکر چند نکته ضروری است. اولین تاثیر این موضوع تامین بازار برای محصول نهایی است. زیرا سرمایه‌گذار خارجی با خود بازار محصولات را هم به همراه می‌آورد. دومین تاثیر ورود و ارتقای سطح تکنولوژی فرآوری و تکنولوژی تولید محصولات معدنی است. سومین تاثیر هم تسهیل مراودات و عرضه محصولات معدنی ایرانی در بازارهای جهانی است.

در حقیقت برای برندسازی محصولات معدنی ایرانی، سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند به عنوان یک بازوی توانمند باشند و در پرتوی ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بخش معدن، ارتقای سطح دانش فنی در بهره‌برداری و فرآوری مواد معدنی اتفاق خواهد افتاد. در مجموع باید گفت ایران با دارا بودن موادمعدنی در اقصی نقاط و امکان دسترسی به آب‌های آزاد و موقعیت ژئوپلیتیک دارای جاذبه بسیاری برای سرمایه‌گذاران خارجی است و در صورت رفع موانعی مانند تحریم‌ها و حمایت همه جانبه دولت از سرمایه‌گذاران، خارجی‌ها به عنوان بهترین پتانسیل برای سرمایه‌گذاری در بخش معدن به ایران خواهند نگریست.

* عضو هیات رییسه خانه معدن شیراز