مشکلات شرکت های دانش بنیان در گفت وگو با یکی از فعالان این حوزه بررسی شد / شرکت های نوپا، شاه کلید رونق اقتصادی

سال های زیادی نیست که شرکت های دانش بنیان در کشور ما فعالیت جدی خود را آغاز کرده اند و در این مدت کم توانسته اند مسیر قابل توجهی را طی کنند و حتی در بخش صادرات، رقم نسبتا زیادی را به خود اختصاص دهند. به گفته حسین وطن پور، مدیرکل دفتر توسعه فناوری وزارت بهداشت، شرکت های دانش بنیان و دانش محور تنها در حوزه بهداشت توانسته اند 10درصد محصولات خود را به سایر کشورها صادر کنند.

  براساس آمارهای ارائه شده، در حال حاضر حدود 2111 شرکت دانش بنیان در کشور فعالیت می کنند که 1288 شرکت تازه فعالیت خود را آغاز کرده اند و به شرکت های دانش بنیان نوپا شهرت دارند. اهمیت فعالیت چنین شرکت هایی در بخش اقتصاد و توسعه کشور به قدری پررنگ است که طی چند سال اخیر برای حمایت از چنین شرکت هایی صندوقی با نام  «نوآوری و شکوفایی» ایجاد شده است.

براساس گفته های رئیس این صندوق  «در قانون تأکید شده است که 3 هزار میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی به صندوق نوآوری و شکوفایی اختصاص یابد که خوشبختانه با توجه دولت، تاکنون نیمی از آن تأمین شده و با وجود مشکلات اقتصادی که دولت طی دو سال اخیر با آن مواجه بوده است، تأمین یک هزار و ۴۳۳ میلیارد تومان برای صندوق نوآوری و شکوفایی قابل توجه است که یک هزار و ۱۸۷ میلیارد تومان آن تصویب شده است.»

با حمایت های صورت گرفته، فعالان این عرصه همچنان با مشکلات مادی و غیر مادی زیادی دست و پنجه نرم می کنند که می توان با رفع آنها کمک زیادی به توسعه این بخش کرد و از سوی دیگر تأثیر زیادی روی کاهش میزان بیکاری و افزایش رونق اقتصادی گذاشت. به همین دلیل پای صحبت های احمد دیبایی، فعال این حوزه و کارشناس یکی از اینگونه مراکز نشستیم تا در مورد مشکلات شرکت های دانش محور و راه حل برطرف کردن آنها سوالاتی را مطرح کنیم.

حمایت ها از شرکت های دانش محور چگونه است و چطور می توان از این بخش حمایت بهتری کرد؟

چندان توجهی به شرکت های دانش محور تا به حال نشده، اما به تازگی کم کم توجه ها به این سمت  جلب شده است و حمایت ها در شرف بیشتر شدن هستند.

حمایت ها چند دسته هستند که یکی از آنها فضای مناسب برای جذب سرمایه و مشارکت است که توسط بخش خصوصی و دولتی عملی می شود که متأسفانه هنوز به نحو مطلوبی انجام نشده است.

تا سال های اخیر سرمایه گذار ها علاقه مند سرمایه گذاری در طرح های زودبازده و با سود بالا بودند و حالا عده ای به علت علاقه مندی به این حوزه وارد سرمایه گذاری در شرکت های دانش محور شده اند، اما هنوز این استقبال  در سطح مناسبی نیست.

از سوی دیگر شرایط برای حضور سرمایه گذاری عموم مردم وجود ندارد و به عنوان مثال شرکت های دانش محور نمی توانند سهام خود را در بورس عرضه کنند. تحقق این موضوع می تواند تأثیر مثبتی در وضعیت شرکت های دانش محور داشته باشد.

اما باتوجه به همه این شرایط، این حوزه فرصتی بسیار مناسب و بکر برای حضور سرمایه گذاران است که البته طی دو سه سال گذشته با توسعه استارتاپ ها و شتاب دهنده ها در حوزه آی تی و بخش های مرتبط با آن تحرکاتی دیده شده اما در سایر حوز ه ها تحرک چندانی وجود ندارد و این موضوع فرصتی بکر برای سرمایه گذاری در این حوزه ها ایجاد کرده است.

برای حمایت های دولتی و خصوصی باید اولویت هایی در نظر گرفته شود و طرح های ارائه شده ارزیابی شوند و آنهایی که ریسک پایین تر و قابلیت جذب  سرمایه گذاری بالاتری دارند، مشخص و به سر مایه گذاران معرفی شوند.

صندوق نوآوری و شکوفایی چقدر توانسته به شرکت های دانش محور کمک کند؟

این صندوق حدود سه سال است که فعال شده و هنوز پوشش حمایتی کاملی از این شرکت ها انجام نداده است. البته این صندوق حمایت های خود را آغاز کرده و در شروع کار خود اقدامات مناسبی انجام داده است و اهداف خوبی دارد که در آینده به فعالان و شرکت های دانش محور کمک های زیادی می کند اما باید بیشتر روی اهداف و اولویت بندی های حمایتی آن کار شود.

به غیر  از حمایت های مالی چگونه می توان به شرکت های دانش محور کمک کرد؟

می توان شرایطی را به وجود آورد که پیشکسوتان بتوانند تجربیات خود را با دیگران به اشتراک بگذارند. از سوی دیگر شناسایی خلاقیت ها و تربیت تیم های خلاق می تواند تأثیر زیادی روی توسعه شرکت های دانش محور داشته باشد که برای دستیابی به آن باید کار پایه ای روی دانش آموزان و خانواده های آنان انجام شود.

بستر های قانونی مناسب مثل قانون معافیت  گمرکی و امکان ارتباط مناسب با خارج از کشور برای تأمین منابع اولیه تولید و فروش محصول و کاهش بوروکراسی اداری و همچنین شفاف سازی قانون می تواند کمک زیادی به فعالان این عرصه داشته باشد.

دردسترس بــودن مـــانیتـورینگ، آمـــوزش مهـــارت هـای کسـب و کــار و مشــاوره هــای مدیریتی می تواند به توسعه شرکت های دانش محور کمک کند.

ارتباط سازی و ایجاد شرایط اولیه ورود این شرکت ها به بازارهای داخلی و خارجی مهم ترین نیاز شرکت های دانش محور است که دولت می تواند سهم بزرگی را در این مهم ایفا کند.

آیا بازار داخلی از خروجی شرکت های دانش بنیان استقبال می کند؟

بیشتر محصولات شرکت های دانش محور با استقبال چندانی از مخاطبان و تقاضاهای موجود مواجه نمی شوند. به عنوان مثال استاندارد های بسیار سختگیرانه ای برای محصولات داخلی در نظر گرفته می شود یا محصول را با رقبای مطرح خارجی مقایسه می کنند، درحالی که شرکت های داخلی نوپا هستند و می توانند به سرعت توسعه یابند و کیفیت کار خود را بالاتر ببرند البته اگر شرایط مناسب برای آنها فراهم شود.

در بیشتر مواقع محصولات داخلی قیمتی بسیار کمتر از نمونه های خارجی دارند و کیفیت آنها در برابر قیمت  آنها ارزنده است اما متأسفانه این نوع محصولات با محصولات بهترین برند های دنیا در حالی مقایسه می شوند که برندهای مطرح این مسیر را در گذشته طی کرده اند.

نکته مهم آن است که اکثر اوقات تا منافع افراد ذی ربط در حوزه بازار و صنعت محصولات دانش محور تأمین نشود، امکان ورود مناسب برای این شرکت ها وجود ندارد.

حاکم بودن چنین فضایی در کشور باعث می شود محصولات داخلی نتوانند خودی نشان دهند و در شرایط حقیقی فرصت بروز و اثبات خود را بیابند.

کشور ما چه پتانسیلی برای توسعه دانش محور ها دارد و فکر  می کنید با این شرایط در چند سال آینده وضعیت دانش محور ها چگونه خواهد بود؟

قرار داشتن در پنجره جمعیتی و دسترسی به نیروی انسانی آماده به کار یکی از ویژگی های کشور ما است که می توان از آن به خوبی استفاده کرد و این می تواند عامل مناسبی برای توسعه فعالیت های دانش محور  باشد. هرچند این نیروها اغلب فاقد مهارت های لازم هستند و پس از انتقال این مهارت ها و فراگیری فنون، کمتر تمایل به ادامه فعالیت در کشور نشان داده اند. راه حل این موضوع، ایجاد بستری است تا این گونه شرکت ها بتوانند در این عرصه قابلیت های خود را بروز دهند.

البته در بخش تربیت سرمایه های انسانی ارزشمند، می توان مهارت های مورد نظر را در گروه های سنی مختلف به افراد انتقال داد. یکی از موارد بروز مشکل وجود روحیه مناسب برای انجام کار تیمی و گروهی است. ما هنوز در انجام کار های تیمی با اهداف مشخص چندان موفق نبوده ایم.

با وجود همه این مسائل، با توجه به همّ موجود در مسئولان کشور و فعالیت های انجام شده در سال های اخیر که منجر به بروز هیجان راه اندازی کسب و کار در نسل جوان شده است کاملا به توسعه این بخش امیدوارهستم و فکر می کنم ما در حال حاضر در دوران  گذار هستیم. کشور ما احساس نیاز به فعالیت دانش محور ها و ایفای نقش نخبگان پیدا کرده و به نظر می رسد در چند سال آینده شاهد شکوفایی این بخش خواهیم بود.

ارتباط با نویسنده: m.momtazpour@forsatnet.ir