کیفیت قیر ایرانی قربانی رقابت برای صادرات

روند نزولی حجم صادرات قیر ایرانی که از چند سال پیش آغاز شده بود همچنان ادامه دارد. از دید دبیر کمیسیون قیر اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی، علت اصلی این است که بخش‌خصوصی صادرکننده قیر به دنبال انحصار بازار است و نمی‌خواهد دو تولیدکننده اصلی قیر نقشی در صادرات داشته باشند. به‌طور متوسط پیش از سال 91، سالانه 4/7 تا 5 میلیون تن قیر تولید می‌شد که این میزان در سال 93 با وجود صدور مجوز برای فعالیت 37 تولیدکننده قیر4میلیون تن اعلام شد درحالی‌که انتظارها بر این بود که تولیدات قیر داخلی به 5/5 میلیون تن برسد. سال گذشته 2 میلیون و 600هزار تن آن صادر شد و یک میلیون و 400هزار تن آن در داخل مصرف شد.

مصرف سالانه قیر در کشور 5/2 میلیون تن برآورد می‌شود که به دلیل بحران اقتصادی و کاهش فعالیت‌ پیمانکاران وزارت راه و شهرسازی و حتی شهرداری‌ها مصرف قیر در کشور کاهش یافته است. شرکت نفت پارسارگاد و جی دو تولیدکننده اصلی و عمده تولید قیر سال گذشته علاوه بر تامین نیاز داخلی، 900 هزار تن از مجموع 2میلیون و600 هزار تن قیر صادراتی را تامین کرده‌اند. مشکلات و موانع در تولید قیر برای فعالان در این صنعت متعدد است که می‌توان به تامین خوراک با قیمت مناسب اشاره کرد. اگرچه در حال حاضر مشکل تامین خوراک تا حدودی حل شده اما قیمت آن هنوز بالاست. این مسئله موجب شده کیفیت محصول نهایی کاهش یابد.

حسن تاجیک، دبیر کمیسیون قیر اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی، در این زمینه به «فرصت امروز» می‌گوید: «اگرچه قیمت عرضه شده توسط شرکت ملی پخش در یک ماه اخیر متعادل شده اما هنوز واقعی نشده در حال حاضر قیمت 670 تومان است در حالی که باید 500 تا 600 تومان باشد و هنوز 10 درصد بالاست. البته دلیل آن پر بودن مخازن نفت کوره در پالایشگاه است.»

تفاوت در قیمت قیر عرضه شده در بورس و بازار آزاد

موانع در بخش تولید در کنار مشکلات در صادرات موجب شده سهم ایران از تامین قیر مورد نیاز منطقه، کشورهای آفریقایی و آسیایی روند نزولی یابد. در راستای حل این مشکل جلسه مشترکی میان صادرکنندگان قیر که بخشی از آنها تولیدکننده قیر نیز هستند برگزار شد تا چرایی افت صادرات قیر بررسی و مشخص شود. صادرکنندگان مشکلات‌شان را در این زمینه اعلام کرده‌اند و درنهایت درخواست داشتند شرکت نفت پارسارگاد به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادر‌کننده قیر در یک جلسه هم‌اندیشی مشکلات این افراد را شنیده و نسبت به رفع هرچه سریع‌تر اقدام کند.

تاجیک در تشریح مشکلات صادرکنندگان قیر می‌گوید: «هماهنگ و همگون نبودن قیمت قیر صادراتی مشکل اصلی صادرکنندگان شده طوری‌که به یک چالش جدی تبدیل شده است از سویی خریدار برای خرید محصول دچار تردید می‌شود و کمتر از ایران خرید می‌کند تا فرصت تولید، صادرات و ایجاد اشتغال از دست برود.»

برخی از صادرکنندگان قیر از روند توزیع و عرضه قیر توسط شرکتی همچون پاسارگاد ارزان‌تر از بورس انتقاد دارند و خواستار حل این مسئله هستند. از سویی اخذ مالیات از صادرکننده موجب اعتراض صادرکنندگان شده و موجب ایجاد شرکت‌های خارجی برای دور زدن مالیات‌ها شده است. تاجیک در این باره نیز اعلام می‌کند: «سال گذشته یک میلیارد و 400 دلار قیر صادر شده است.»

میزان مالیات اخذ شده از این محل ناچیز است اما همین مقدار نارضایتی‌هایی را ایجاد کرده و بر تولید و صادرات تاثیر گذاشته است. همچنین از دیگر مشکلات صادرات عدم برگشت‌پذیری سرمایه است که لازم است از سوی نهادهای بالادستی و مسئولان حمایت شود.»

ارائه راهکار جدی

تاجیک که سال‌هاست در صنعت فعال بوده و هست عمده مشکل اصلی قیرصادراتی را خود تحریمی‌ها می‌داند که ریشه آن تفاوت در قیمت عرضه شده در بازار آزاد و بورس است اما برای حل این مشکل نیز راهکار ارائه می‌دهد؛ راهکاری که از دید خود نمی‌تواند علمی باشد و بیشتر کوچه و بازاری است. وی معتقد است دو تولیدکننده عمده باید تنها تولیدکننده باشد و صادرات را به افراد صادر‌کننده در این صنعت واگذار کند، این کار موجب نجات این صنعت خواهد شد در غیر‌این صورت شاهد اضمحلال قیر ایرانی خواهیم بود زیرا فعالان بخش‌خصوصی این صنعت شرکت‌های اصلی تولیدکننده را رقیب خود می‌دانند و نمی‌توانند اعتمادی به دو شرکت اصلی داشته باشند. البته صادرکنندگان نیز باید قول دهند سالانه برای نمونه بیش از یک میلیون تن محصول تولید شده این دوشرکت اصلی را صادر کنند این روش موجب خواهد شد تا کیفیت قیر ایران بالا برود و حجم صادرات نیز افزایش‌یابد.

رقیب بخش‌خصوصی نیستیم

برای یافتن پاسخ دقیق لازم بود که یکی از دو شرکت اصلی تولیدکننده قیر پاسخگو باشد. حسین قناتی، مدیرصادرات شرکت نفت پاسارگاد با تاکید بر اینکه به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده قیر در خاورمیانه اعلام می‌کنم که ما رقیب بخش‌خصوصی فعال در قیر نیستیم، به «فرصت امروز» می‌گوید: «قیر تولید شده توسط پاسارگاد از کیفیت بالایی برخوردار است درحالی‌که قیرتولیدی توسط فعالان بخش‌خصوصی به‌شدت مشکل دارد و بسیاری از این تولیدکنندگان از مازوت قیر تولید و عرضه می‌کنند.»

وی درباره فروش قیر آزاد زیر قیمت عرضه شده در بورس نیز می‌افزاید: «ما متهم به فروش زیر قیمت هستیم، به فعالان اعلام شده که اگر موردی زیر قیمت عرضه شده در بورس ارائه کنند، جایزه ویژه خواهند داشت. «قناتی در پاسخ به فعالیت دلالان در بازار آزاد برای عرضه ارزان‌تر از بورس و برنامه برای حذف این افراد اعلام می‌کند: «پاسخ در این‌باره را ما نباید بگوییم. اما قیمت تمام شده قیر عرضه شده در بندرعباس 25 دلار ارزان‌تر از قیر تولیدشده توسط ماست این تولیدکنندگان بازارخراب‌کن هستند زیرا فرآیند کیفیت و استانداردسازی را طی نمی‌کنند و تنها با ترکیب vb با مازوت قیر تولید می‌کنند.»

به گفته مدیر صادرات شرکت نفت پاسارگاد تفاوتی در دریافت مواد اولیه برای تولیدکنندگان نیست و حتی ما به دلیل دریافت از طریق خط لوله هزینه بیشتری را پرداخت می‌کنیم. متاسفانه از مازوت یارانه‌ای برای تولید قیر استفاده می‌شود و این مشکل‌ساز شده است. پاسارگاد بازارهای بخش‌خصوصی را شناسایی و مورد هدف قرار نداده است با این وجود برای حل تمامی مشکلات موجود در صادرات قیر حاضر هستیم جلسه‌ای مشترک با این فعالان داشته باشیم.