بویینگ یا ایرباس، آسمان مال کدام است؟

کارخانه بویینگ در اِورِت ایالت سیاتل، بزرگ‌ترین ساختمان دنیاست؛ همان‌طور که بزرگ‌ترین سازنده هواپیماست. هر روز کاری از راهروهای غارمانند این کارخانه، سر و کله یک هواپیمای مسافربری جدید پیدا می‌شود. یک بدنه هواپیما از این سوی کارخانه وارد می‌شود و طی کمتر از یک ماه، از سوی دیگر چند مدل هواپیمای جدید بیرون می‌آید. با وجود این بویینگ که 10 سال پیش در دنیای هواپیماهای تجاری تقریبا هیچ رقیبی نداشت، حالا در معرض خطر ایرباس قرار گرفته است.

این شرکت اروپایی از سال 2012 سفارش‌های بیشتری از بویینگ دریافت کرده و شاید در نهایت از نظر تعداد پروازهای سالانه هم از بویینگ جلو بزند. برای بویینگ- که امسال صدمین سالگرد تاسیسش را جشن می‌گیرد- جلو زدن از رقیبی که قدمتش به پنجاه سال هم نمی‌رسد، بیشتر یک مسئله حیثیتی است تا تجاری.

بویینگ قصد دارد این مسئله حیثیتی را با ساختن هواپیمایی جدید و جایگزین کردن آن با بویینگ 757 سالخورده حل کند تا بتواند بازار را دوباره در دست بگیرد. این شرکت می‌خواهد هواپیمایی با ظرفیت حمل 220 تا 280 مسافر بسازد که بتواند مسافت‌های حدودا 8هزار کیلومتری را طی کند.

نشریه اکونومیست می‌گوید بویینگ باید متوجه خطرات دست زدن به چنین اقدامی باشد. ایرباس به این خاطر موفق شد از همتای آمریکایی خود جلو بزند که بویینگ با ساختن هواپیمایی جدید، دریم لاینر 787 که در سال 2011 وارد بازار شد، وضعیت آشفته‌ای را برای خودش و بازار رقم زد.

برنامه دریم لاینر که خبر راه‌اندازی‌اش در سال 2003 منتشر شد، قرار بود با 6میلیارد دلار هزینه در سال 2008 کارش را آغاز کند. اما صورت‌حساب نهایی به مبلغی نزدیک به 32 میلیارد دلار رسید و هواپیمای جدید هم سه سال بعد وارد بازار شد؛ اتفاقی که در واقع در نتیجه یک سری ناکامی‌های فنی و نابسامانی زنجیره عرضه رخ داد.

همین اتفاق باعث شد ایرباس از فرصت استفاده کند و در ساخت هواپیماهای بدنه باریک از بویینگ سبقت بگیرد. خانواده هواپیماهای بویینگ 737 و ایرباس A320 معمولا ظرفیت حمل 120 تا 200 نفر را در مسافت‌های کوتاه دارند، مثلا تا نزدیک به 5000 کیلومتر را طی کنند. این دو هواپیما در هر دو شرکت پرفروش‌ترین‌ها هستند. سال گذشته دو سوم هواپیماهایی که بویینگ به بازار فرستاد و نزدیک به چهارپنجم آنهایی که ایرباس به بازار فرستاد، بدنه‌باریک بودند.

در سال 2010، ایرباس با اعلام خبر به‌روز کردن هواپیمای A320 خود و ایجاد تغییراتی در طراحی آن بویینگ را شوکه کرد. ایرباس گفت با این کار می‌خواهد نسبت به مدل‌های قدیمی بهره‌وری سوخت هواپیما را 20 درصد افزایش دهد. بویینگ که در آن زمان مشغول هواپیمای 787 خودش بود، فرصتی برای توسعه نسخه به‌روز 737 یعنی MAX737 پیدا نکرد. حالا ایرباس برای خانواده هواپیماهای A320 خود 5479 سفارش می‌گیرد و سری جدید آن هم امسال وارد بازار شد. بویینگ از سوی دیگربرای MAX737 تنها نزدیک به 3000 سفارش گرفت که حتی قرار نیست تا سال آینده کارش را آغاز کند.

مشکلات بویینگ با هواپیمای 737 هم باعث شد که ایرباس بازار هواپیماهای بدنه‌بزرگ را قبضه کند. البته بویینگ همچنان در بازار هواپیماهای بدنه‌باریک از ایرباس جلوتر است اما هر دو نسبت به گذشته برای این خانواده از هواپیماهای خود کمتر سفارش می‌گیرند؛ دلیلش هم روی بورس بودن هواپیماهای بدنه‌بزرگ است.

در سال 2014، 80درصد درآمد بویینگ از هواپیماهای بدنه‌بزرگ به دست آمد؛ (اگرچه که این درآمد حاصل از یک‌سوم تولیدات این کارخانه بود.) تاخیرها و هزینه‌های مازادی که در برنامه دریم‌لاینر رخ می‌دهد، به این معناست که اگرچه دارد خوب می‌فروشد اما سوددهی ندارد. به همین دلیل است که مدل جدیدی از بویینگ 777، 777 ایکس قرار است به بازار بیاید البته نه تا سال 2020.

تحلیلگران معتقدند مهندسان بویینگ برای اینکه بتوانند در ساخت و توسعه مدل‌های 737 و 777 موفق عمل کنند، وقت کافی دارند و ناکامی بویینگ 787 باعث شده که اتاق فکر این کارخانه زمان بیشتری را صرف ساخت هواپیماهای جدید برای مسافت‌های کوتاه و بلند کند. اما نشریه اکونومیست معتقد است که مسئله بالا رفتن سهم بویینگ در بازار هنوز قابل ارزیابی نیست. هنوز موفق نشده هزینه‌ها را کاهش و سوددهی را افزایش دهد. ایرباس توانسته با کمتر از یک پنجم پرسنل بویینگ برای ساخت هر هواپیما از آن جلو بزند، بنابراین می‌توان گفت بویینگ دارد تحلیل می‌رود.

این شرکت در ماه مارس اعلام کرد می‌خواهد 10درصد از نیروی کار بخش هواپیماهای تجاری‌ خود را تعلیق کند؛ یعنی 8000شغل از بین می‌رود. این در حالی است که سرمایه‌گذاران خواهان تعلیق بیشتر پرسنل هستند. ماشین‌ها دارند جای نیروی انسانی را می‌گیرند؛ حالا این روبات‌ها هستند که پیچ و مهره‌های هواپیماهای جدید بویینگ را سفت می‌کنند. اما با تمام این اوصاف، بویینگ دو انگیزه مهم دارد؛ یکی ساخت و توسعه هواپیماهای جدید و دیگری شکست ایرباس.