فرار مالیاتی انسان‌دوستانه؟

مارک زوکربرگ، مدیرعامل فیس‌بوک و همسرش پریسیلا چان روز سه‌شنبه و پس از تولد نخستین فرزندشان اعلام کردند که موسسه خیریه‌ای با نام Chan Zuckerberg Initiative تاسیس کرده‌اند و 99درصد از سهام فیس‌بوک خود را به این موسسه اهدا و صرف امور خیریه خواهند کرد. ارزش سهام این زوج 45 میلیارد دلار اعلام شده است.

آنها هدف خود را از تاسیس این موسسه «پیشبرد پتانسیل انسانی و ارتقای برابری در زمینه‌هایی چون بهداشت، آموزش، تحقیقات علمی و انرژی» اعلام کردند.با وجود آنکه تعداد زیادی از تصمیم این زوج استقبال کردند، اما این طرح انتقادهایی را هم به دنبال داشته است. منتقدان سوالاتی در مورد اهداف این تصمیم و اینکه این پول چگونه و کجا خرج خواهد شد مطرح کرده‌‌اند و بحث اصلی بر سر وضعیت و موقعیت موسسه خیریه است.

این موسسه یک شرکت با مسئولیت محدود است نه یک موسسه غیر‌انتفاعی خیریه. ollieblog@ یک کاربر سایت توییتر در صفحه خود نوشته است: «زوکربرگ 99 درصد از ثروت فیس‌بوکش را نمی‌بخشد بلکه سهام فیس بوکش را به یک شرکت با مسئولیت محدود که تحت کنترل خودش است واگذار می‌کند تا مالیات کمتری بپردازد.»

جس آیزینگر، خبرنگار شرکت ProPublica که در زمینه روزنامه‌نگاری تحقیقاتی فعالیت دارد، در صفحه توییتر خود نوشته است: «موسسه زوکربرگ یک شرکت با مسئولیت محدود است. وی می‌تواند سرمایه شرکت را صرف موسسات سیاسی و هیات‌های سیاسی مستقل کند بدون ‌آنکه هرگز مالیاتی پرداخت کرده‌ باشد.»

آیزینگر همچنین در مقاله‌ای که در نیویورک‌تایمز چاپ شد، نوشت: «موسسات خیریه مشمول قوانین و نظارتی هستند. این موسسه‌ها موظفند هر ساله درصد معینی از سرمایه‌شان را به امور خیریه اختصاص دهند. اما شرکت جدید زوکربرگ مشمول این قوانین نبوده و موظف به شفاف‌سازی فعالیت‌هایش نیست.»

وی با اشاره به آنکه تاسیس چنین موسساتی در بین افراد متمول مرسوم شده است افزود: «آنچه مهم است این است که چه میزان از این 99 درصد سهام صرف امور خیریه خواهد شد؟». برای پاسخ دادن به سوالات و انتقادات زوکربرگ در صفحه فیس‌بوک خود نوشت: «موسسه Chan Zuckerberg Initiative بیشتر یک شرکت با مسئولیت محدود است تا یک موسسه سنتی خیریه.

این نوع موسسه به ما کمک می‌کند تا اهداف‌مان را به وسیله سرمایه‌گذاری در شرکت‌های غیر‌انتفاعی، سرمایه‌گذاری‌های خصوصی و شرکت کردن در بحث‌ سیاست پیش ببریم و در هر یک از این موارد هدف اصلی ایجاد تاثیر مثبت در عرصه‌هایی است که نیاز بیشتری به سرمایه دارند.»وی همچنین اعلام کرد که هیچ منفعت مالیاتی از انتقال سهام از فیس‌بوک به موسسه‌اش نخواهد برد و مثل هرکس دیگری هنگام فروش سهام موسسه خیریه‌اش، مالیات خواهد پرداخت.

در حقیقت مدیرعامل فیس‌بوک به این نکته اشاره کرده ‌است که برخلاف آنچه منتقدان فکر می‌کنند چنانچه سهامش را به جای آنکه به شرکتی با مسئولیت محدود انتقال دهد به یک موسسه سنتی خیریه منتقل کرده بود، از مزایای مالیاتی برخوردار می‌شد. وی می‌گوید از طریق این روند مالی (شرکت با مسئولیت محدود) از قابلیت و انعطاف بیشتری برای اجرای اهداف‌شان برخوردار خواهند بود.

برای مثال می‌توانند در فعالیت‌های عمومی دولت مثل طرح پیشگیری از بیماری ایدز در آمریکا سرمایه‌گذاری کنند. رابرت ویلنز، کارشناس مالیاتی با تایید پاسخ زوکربرگ می‌گوید بزرگترین منفعت زوکربرگ از انتقال سهامش به شرکتی با مسئولیت محدود کنترل بر نحوه استفاده از سرمایه است. «او می‌خواهد آزادی بیشتری در سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های سودآور داشته باشد و نمی‌خواهد قوانین مربوط به موسسات دست و پایش را ببندد.

به‌علاوه می‌تواند کنترل کامل بر سرمایه‌اش داشته باشد. اشکال این کار چیست؟»ملیسا برمن، مدیرعامل شرکت مشاوران راکفلر فیلانتراپی که مشتریانش از خانواده‌ها و شرکت‌های ثروتمند هستند با رد ادعای منتقدانی که معتقدند تاسیس شرکت با مسئولیت محدود به آن معناست که سرمایه زوکربرگ و همسرش به امور خیریه اختصاص پیدا نمی‌کند، می‌گوید: «زوکربرگ و همسرش جزو افراد در چشم و مطرح جامعه هستند و اگر سرمایه‌های شرکت صرف امور خیریه و اجتماعی نشود مردم متوجه این موضوع خواهند شد.»

در پستی که زوکربرگ هنگام اعلام تصمیماتش در صفحه فیس‌بوکش گذاشته بود، اعلام کرد که موسسه‌اش بر ترویج و پیشبرد برابری تمرکز خواهد داشت. این گفته با انتقاد گابریل زوکمن اقتصاددان و استاد دانشگاه کالیفرنیای آمریکا روبه‌رو شد. زوکمن این گفته مدیرعامل فیس‌بوک را طعنه‌آمیز و خنده‌دار خواند و در ایمیلی به شبکه سی‌بی‌اس نیوز آمریکا نوشت: «ترویج برابری با پرداخت مالیات شروع می‌شود.

اگر میلیاردرها قادر باشند هرزمان که می‌خواهند به‌راحتی انتخاب کنند که چگونه در امور جامعه مشارکت داشته باشند، چرا ما نتوانیم؟ چرا ما باید مالیات بپردازیم؟»مثل بسیاری دیگر از شرکت‌های چند‌ملیتی، فیس‌بوک هم از شیوه‌های حسابداری برای به حداقل رساندن مالیات پرداختی‌اش استفاده‌ کرده ‌است. ازجمله این روش‌ها انتقال سود به کشورهایی است که نرخ مالیات خیلی کمی دارند. به عقیده بسیاری از منتقدان این شیوه دولت آمریکا را از کسب درآمد محروم می‌کند.

زوکربرگ از جمله کسانی است که مانند میلیاردرهایی چون بیل گیتس، وارن بافه و ریچارد برنسون پیمان The Giving Pledge را امضا کرده‌ است. براساس این طرح، وی متعهد است نیمی از ثروت خود را در طول حیاتش ببخشد. اما برخی از اقدامات بشردوستانه وی تا به حال با شکست روبه‌رو شده ‌است. در سال 2010 وی اعلام کرد که مبلغ 100 میلیون دلار برای بهبود سیستم مدرسه‌های دولتی شهر نیووارک ایالت نیوجرسی اختصاص داده ‌است.

اما بسیاری از منتقدان معتقدند که با گذشت پنج سال از این موضوع طرح وی برای بهبود سیستم مدرسه‌ها موفقیتی در بر نداشته است.دیل روساکف، نویسنده کتاب «جایزه: چه کسی مسئول مدرسه‌های آمریکاست» می‌گوید ده‌ها میلیون دلار برای جابه‌جایی و انتقال کودکان به مدرسه‌های عمومی مستقلی که توسط اولیا و معلمان تاسیس شده‌اند، صرف شده است «اما این تغییرات آنچنان که انتظار می‌رفت و امید بود کارآمد نبوده و تحول اساسی در سیستم مدارس ایجاد نشده‌ است.»